Ks. Leon Kantorski (1918–2010)

Proboszcz, patron opozycji, wychowawca młodzieży

Ks. Leon Kantorski (1918–2010)
Fot. Mieczysław Klajnowski

Kierował się w życiu dwiema dewizami, o czym sam mówił: „Służyć ludziom, służyć prawdzie”. Urodził się w 1918 r. w Domaradzicach, w Wielkopolsce, później rodzina przeprowadziła się do Bydgoszczy, gdzie ojciec był urzędnikiem. W latach 1937–1939 studiował w Seminarium Duchownym w Gnieźnie. Po wybuchu wojny pracował jako elektryk w zakładach Cegielskiego i Siemensa. W 1943 r. „na lewych papierach” przedostał się do Paryża, gdzie kontynuował studia teologiczne w Instytucie Katolickim, a następnie w seminarium polskim. Święcenia kapłańskie otrzymał w lipcu 1947 r. z rąk kardynała Emmanuela Suharda i w tym samym roku wrócił do Polski, do Bydgoszczy, gdzie sprawował mszę św. prymicyjną.

Pracę duszpasterską rozpoczął w Buku, później służył w Poznaniu, w Śmiglu, w parafii Matki Boskiej Częstochowskiej w Warszawie. Wszędzie pracował z młodzieżą. „Wszystkie sprawy polityczne były jakby z boku. Żyliśmy swoim życiem. Dla mnie najważniejsza była praca duszpasterska dla młodzieży, dla parafian. Wszędzie, gdzie byłem” – wspominał czasy stalinizmu w wywiadzie z 1985 r. „Na spotkaniach, obozach prowadziliśmy szeroką akcję samokształcenia […]. Chodziło o wychowanie w dwóch tradycjach: harcerskiej i idei krucjaty eucharystycznej”. Tę metodę zastosował później w Podkowie, tworząc przy parafii młodzieżową organizację „Świetliki” (1973–1991).

W latach 1957–1964 był wikariuszem w kościele akademickim św. Anny w Warszawie. Parafię w Podkowie Leśnej objął 31 lipca 1964 r. Od razu wprowadził zmiany w sposobie odprawiania mszy św.: twarzą do wiernych i w języku polskim. Rok później zgodził się na muzykę beatową na nabożeństwie. „Przyszedł do mnie kiedyś podkowianin Bogdan Szpak i zapytał: – Proszę księdza, czy możemy zagrać na gitarze w kościele? – Czemu nie – odpowiedziałem […]” – wspominał ks. Leon. W styczniu 1968 r. w kościele św. Krzysztofa wykonana została msza beatowa Pan przyjacielem moim, skomponowana przez mieszkającą wówczas w mieście ogrodzie Katarzynę Gärtner z udziałem Czerwono-Czarnych. Płyta oraz relacje w Polskiej Kronice Filmowej spopularyzowały wydarzenie w całej Polsce. Do Podkowy na niedzielne msze, podczas których grał miejscowy zespół Trapiści (1965–1975), ciągnęły tłumy. Ksiądz jeździł z Trapistami do wielu parafii. Zespół występował także w Berlinie i Dortmundzie.

Jeszcze w 1965 r. ks. Kantorski wznowił przedwojenny zwyczaj święcenia pojazdów – Autosacrum. Etapami, w latach 1971–1976 oraz 1985–1988, rozbudował niewielki kościół. Otworzył przykościelną czytelnię „Bazalt”(potem Jana Pawła II) w 1975, zbudował nową dzwonnicę (na odlanie dzwonu „Pax Dei” parafianie zebrali tonę złomu), zdecydował o założeniu wokół świątyni kościoła ogrodu (1972), a miastu przekazał sąsiednią działkę na Ogród Matki i Dziecka, który nosi obecnie imię księdza Leona.

W maju 1980 r. w kościele św. Krzysztofa 27 osób z Polski oraz jeden Węgier podjęło głodówkę solidarnościową w intencji uwolnienia Mirosława Chojeckiego (szefa Niezależnej Oficyny Wydawniczej) i innych więzionych działaczy opozycji demokratycznej. „Czuło się wówczas to, co w Sierpniu i zaraz po Sierpniu: że wszyscy stanowili jedno. I głodujący, bez względu na ich przekonania, i mieszkańcy Podkowy, i przyjezdni” – oceniał ks. Leon. „Prawdziwym wstrząsem było zakończenie głodówki – pisał 17 maja 1980 r. Jacek Kuroń (Gwiezdny czas) – przyszedł cały Ursus, Pruszków. […] Tłum, tłum, cała główna ulica Podkowy zajęta. Wychodziliśmy z kościoła szpalerem, biły dzwony, a ludzie nosili nas na rękach, rzucali do góry”.

Pięć lat później, w marcu 1985 r. w kościele św. Krzysztofa odbyła się głodówka w intencji uwolnienia Marka Adamkiewicza, skazanego na więzienie za odmowę złożenia przysięgi wojskowej, a rok później głodówka kobiet protestujących przeciwko uwięzieniu działaczy ruchu „Wolność i Pokój”.

Za czasów księdza Kantorskiego parafia stała się miejscem ogniskującym życie religijne, społeczne i kulturalne Podkowy. Ks. Leon otworzył też drzwi plebani przed wiernymi, którzy zgłaszali się do niego z problemami, a przede wszystkim z inicjatywami. Po mszy św. z udziałem ks. Jana Chrapka zgłosili się, na apel proboszcza, chętni do stworzenia i prowadzenia w Podkowie Kościoła Domowego. We wrześniu 1982 r. powstał Parafialny Komitet Pomocy Bliźniemu, organizator wielu akcji społecznych, nakierowanych przede wszystkim na pomoc poszkodowanym w stanie wojennym. Na plebanii powstał punkt przekazywania leków i środków medycznych, ofiarowanych kościołowi. Od 1982 r., przez 10 lat na prelekcje i wykłady w kościele pod nazwą „Spotkanie z autorem” zapraszano wybitnych działaczy opozycji, artystów, pisarzy i dziennikarzy. Komitet wspierał też podziemną działalność wydawniczą. „Ja tylko słucham ludzi, ich propozycji. Oczywiście podejmuję ostateczną decyzję i konsekwentnie pilnuję realizacji pomysłów” – mówił ks. Kantorski.

Z inicjatywy Komitetu w czerwcu 1984 r. odprawiona została msza w obrządku wschodnim o pojednanie polsko-ukraińskie, celebrowana przez prowincjała bazylianów ojca Jozafata Romanyka, a we wrześniu msza polsko-litewska. W 1985 r. powstała przy kościele niezależna galeria sztuki, która do 1991 przygotowała 50 wystaw i spotkań z twórcami. W czerwcu 1986 r. zorganizowane zostały pod auspicjami ks. Kantorskiego Dni Kultury Chrześcijańskiej Zachodniego Mazowsza. Wtedy też ukazał się pierwszy numer „Rocznika Podkowiańskiego”, a w listopadzie, w 30 rocznicę powstania węgierskiego, została wmurowana w świątyni upamiętniająca te wydarzenia tablica, pierwsza na terenie bloku wschodniego. Tutaj również, w lutym 1989 r., odbyło się zebranie założycielskie Solidarności Polsko-Węgierskiej.

W kwietniu 1989 r. ksiądz Leon poprowadził pielgrzymkę do Katynia i Wilna. Owocem było powstanie przy kościele pomnika Kalwaria Polska autorstwa Jerzego Kaliny. Dokumentacja pielgrzymki i budowy pomnika ukazała się po 10 latach jako numer 9 „Rocznika Podkowiańskiego”, Katyń. Kalwaria polska. W 1989 r. odprawiona została także msza w intencji Petra Pospichala, sygnatariusza Karty 77 i działacza Solidarności Polsko-Czechosłowackiej, aresztowanego w Brnie.

Ks. Leon był inicjatorem budowy kościoła i powstania parafii w Otrębusach. Jego inicjatywie i wsparciu zawdzięcza powstanie w latach 1988–1989 społeczna szkoła podstawowa (początkowo była to szkoła Klubu Inteligencji Katolickiej). W 1991 r. ks. Kantorski przeszedł na emeryturę, pozostając w parafii jako rezydent. Nie zaprzestał aktywności. W Obywatelskim Archiwum Podkowy Leśnej prowadzonym przez TPMOPL, do którego reaktywacji się przyczynił, pozostały jego listy do władz w różnych podkowiańskich sprawach, m.in. dotyczące powstania w Podkowie komisariatu policji. Założył fundację Lumen Pro Educatione, organizował pielgrzymki do sanktuariów Europy. W 1997 r., z okazji jubileuszu 50-lecia kapłaństwa, ksiądz Leon wyruszył z pielgrzymką do Paryża, gdzie odprawił mszę jubileuszową. W 2002 r. był jednym z założycieli Komitetu Budowy Szkoły św. Teresy i Gimnazjum św. Hieronima.

W 1991 r. Rada Miasta przyznała księdzu Kantorskiemu tytuł Honorowego Obywatela Podkowy Leśnej, z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Miasta Ogrodu Podkowa Leśna doceniony został odznaką „Zasłużony dla Podkowy Leśnej” z nr 1. W listopadzie 2002 r. otrzymał godność kanonika, a w lipcu 2007 r., w 60-lecie kapłaństwa, medal Christophoros. W listopadzie 2007 r. za wybitne osiągnięcia w działalności publicznej, w służbie społeczeństwu, odznaczono go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarł 26 lipca 2010 r. i został pochowany na podkowiańskim cmentarzu.

Opr. MW, na podstawie: Piotr Mitzner, Uważnie słucham innych, wywiad z ks. Kantorskim, „Powściągliwość i Praca” 1985, nr 12 (pełna wersja tekstu, bez cenzury w: „Podkowiański Magazyn Kulturalny” 2013, nr 70); „Rocznik Podkowiański” 1986, nr 1; Grażyna Zabłocka, Kościół pw. św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej. Zarys historyczny, TPMOPL, Podkowa Leśna 2006; Izabela Górnicka-Zdziech, Grzegorz Dabrowski (red.), Brat Lew. Ksiądz Leon Kantorski we wspomnieniach, TPMOPL, Podkowa Leśna 2018;, Obywatelskie Archiwum Podkowy Leśnej, zespoły: Podkowa niezależna 1979–1989, sygn. Pl/1007/002; Zbiór akt ks. Leona Kantorskiego do dziejów parafii i kościoła św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej 19302005, sygn. Pl/1007/004.