Inwentarz Zespołu (zbioru) akt Podkowa niezależna [1976-1977] 1979-1989 [1990-1999, 2005]

I. Historia twórcy zespołu

Ksiądz Leon Kantorski urodził się 31 marca 1918 roku w Domaradzicach w powiecie rawickim w Wielkopolsce. W 1937 roku zdał maturę w Państwowym Gimnazjum Humanistycznym w Bydgoszczy, po czym rozpoczął studia w Seminarium Duchownym w Gnieźnie.

W latach 1939-1943 pracował jako robotnik w Poznaniu; w 1943 r. z podrobionymi dokumentami przedostał się do Francji i wstąpił do seminarium przy Instytucie Katolickim Des Carmes w Paryżu.

29 czerwca 1946 r. tamże otrzymał święcenia diakonatu, a rok później, 3 lipca 1947 r., z rąk kardynała Emmanuela Suharda święcenia kapłańskie w Seminarium Polskim.

W tym samym roku wrócił do Polski, pracował jako wikariusz w Buku koło Poznania, później w Poznaniu i Śmiglu.

W 1950 r. rozpoczął studia w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W latach 1955-1956 pracował w parafii Matki Bożej Częstochowskiej w Warszawie, w roku 1957 został mianowany duszpasterzem akademickim w kościele Św. Anny przy Krakowskim Przedmieściu.

Od 1964 r. przez 27 lat był proboszczem parafii św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej. W latach 80. wspierał działalność ówczesnych środowisk opozycyjnych. Po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego w grudniu 1981 r. był inicjatorem powstania Parafialnego Komitetu Pomocy Bliźniemu w Podkowie Leśnej.

Przeszedł na emeryturę 1 września 1991 r. i pozostawał rezydentem w parafii, skupiając się na pracy w założonej przez siebie fundacji Lumen – Fundatio pro Educatione.

Zmarł 26 lipca 2010 r. Uchwałą Rady Miasta z 4 kwietnia 1991 r. ks. Leon Kantorski otrzymał tytuł honorowego obywatela Podkowy Leśnej. Odznaczony został honorową odznaką Zasłużonego dla Podkowy Leśnej (1991) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1998).

Koperta listu do ks. Leona Kantorskiego, nadanego przez Piotra Mitznera z obozu dla internowanych Warszawa–Białołęka, sygn. 6, str. 34

II. Dzieje zespołu 

Dokumenty życia społecznego z końca lat 70. oraz z lat 80. XX wieku: z okresu „Solidarności”, stanu wojennego i końca lat 80. (relacje, listy, petycje, ulotki), a także wydawnictwa niezależne gromadził ks. Leon Kantorski, ówczesny proboszcz parafii Św. Krzysztofa w Podkowie Leśnejj.

Drogą darowizny dokumenty te Towarzystwo Przyjaciół Miasta-Ogrodu Podkowa Leśna uzyskało od ks. Leona Kantorskiego w 1992 roku.

W 2016 roku dokumentacja została uporządkowana przez członków Towarzystwa przyjaciół Miasta-Ogrodu Podkowa Leśna: Krystynę Golińską-Engelmayer i Annę Żukowską-Maziarską, w ramach realizacji zadania publicznego: „Opracowanie, zabezpieczenie i udostępnianie materiałów archiwalnych Obywatelskiego Archiwum Podkowy Leśnej” przy wsparciu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.

Utworzony w 2016 roku zbiór otrzymał nazwę „Podkowa Niezależna 1979-1989” i liczył 34 jednostki archiwalne.

Kantorskim, po jego śmierci w 2010 r., pozostawała jednak pod opieką Pana Grzegorza Dąbrowskiego, sprawującego tę opiekę w imieniu Fundacji Lumen.

Dokumentacja ta przechowywana była w Szkole Podstawowej nr 2 im. św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Podkowie Leśnej.

W marcu 2017 r. Fundacja Lumen przekazała Obywatelskiemu Archiwum Podkowy Leśnej przy Towarzystwu Przyjaciół Miasta-Ogrodu Podkowa Leśna kilkadziesiąt teczek oraz kilka dokumentów luzem, głównie dotyczących historii parafii i kościoła św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej oraz działalności Parafialnego Komitetu Pomocy Bliźniemu.

Rozmiar i kompletny stan zachowania materiałów dotyczących działalności Komitetu spowodowały, że w 2017 r. zdecydowano o utworzeniu serii „Działalność Parafialnego Komitetu Pomocy Bliźniemu” w zbiorze „Podkowa Niezależna”, a także opracowaniu nowej wersji inwentarza archiwalnego tego zbioru.

Do zbioru włączono także materiały nieaktowe, związane z działalnością opozycji demokratycznej, gromadzone przez ks. Leona Kantorskiego, nie podlegające opracowaniu w 2016 roku oraz kilkanaście powiązanych tematycznie i chronologicznie dokumentów przekazanych Towarzystwu przez Jolantę Fortini-Morawską.

W 2017 r. w ramach realizacji zadania publicznego „Opracowanie i udostępnienie materiałów archiwalnych Towarzystwa Przyjaciół Miasta-Ogrodu Podkowa Leśna, część 2”, przy wsparciu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, dokumentacja została uporządkowana przez: Halinę Czubaszek, Andrzeja Gazdę, Krystynę Golińską-Engelmayer i Annę Żukowską-Maziarską. Zbiór akt „Podkowa niezależna 1979 – 1989” składa się obecnie z 63 jednostek archiwalnych.

III. Charakterystyka archiwalna zespołu 

Tytuł zespołu (zbioru):

Podkowa Niezależna.

Granice chronologiczne:

[1976-1977] 1979-1989 [1990-1999, 2005].

Granice terytorialne:

Część dokumentów wchodzących w skład zbioru obejmuje teren Podkowy Leśnej i – szerzej – parafii św. Krzysztofa (Podkowa Leśna, Żółwin, Owczarnia, Terenia, Kopana, do r. 1985 Otrębusy, Kanie i Popówek); część dotyczy spraw o zasięgu ogólnopolskim.

W zbiorze są dokumenty dotyczące pomocy zagranicznej w latach 80. płynącej z Francji, Włoch, Republiki Federalnej Niemiec, Szwecji, Holandii i Danii. Zespół zawiera także dotyczące Polski i spraw polskich publikacje prasy zagranicznej – amerykańskiej, francuskiej i szwajcarskiej – oraz polonijnej, a także publikacje wydawane w tamtym okresie w obiegu niezależnym w ówczesnej Czechosłowacji (obecnie Czechy i Słowacja), na Litwie i na Węgrzech.

Rozmiary zespołu:

Zbiór liczy 63 jednostki archiwalne, co stanowi 1,5 metra bieżącego.

Procentowy stan zachowania akt: 

Szacowany stan zachowania wynosi około 90 procent zgromadzonych pierwotnie przez ks. Leona Kantorskiego dokumentów dotyczących życia społecznego w parafii z końca lat 70. oraz z lat 80. XX wieku, w szczególności działalności Parafialnego Komitetu Pomocy Bliźniemu.

Struktura archiwalna zespołu:

Dokumenty gromadzone były przez ks. Leona Kantorskiego według nadanego przez Niego układu rzeczowego, w teczkach tematycznych; w kilku przypadkach dokumenty dotyczące jednego wydarzenia zostały naklejone na złożone na pół arkusze papieru formatu A3 i włożone jedne w drugie, bez obwoluty zewnętrznej.

Charakterystyka techniczna materiału aktowego:

Akta zbioru to w większości materiały luźne i poszyty, maszynopisy, rękopisy, druki, zdjęcia, znaczki pocztowe. Występują także przedmioty wykonane z tworzywa sztucznego (folie drukarskie, znaczki przypinane), metalu (znaczki przypinane) oraz drewna.

Fizyczny stan zachowania akt: 

Akta zachowane w dobrym stanie udostępniane będą w oryginale, w przypadku materiałów wymagających konserwacji udostępniane będą wtórniki lub dokumenty w kopiach wykonanych z zapisu cyfrowego. Inwentarz książkowy ze wstępem dostępny jest w siedzibie Towarzystwa oraz w wersji elektronicznej na stronie Towarzystwa www.podkowalesna-tppl.pl.

Stan zmikrofilmowania akt:

Akta nie były mikrofilmowane.

Brakowanie akt zespołu:

Akta nie były brakowane. Zachowane wtórniki pozostawiono w teczkach.

V. Metody opracowania 

Przy porządkowaniu akt zbioru zachowano częściowo pierwotny podział na teczki tematyczne. W kilkunastu przypadkach z uformowanych pierwotnie teczek wyjęto część archiwaliów i utworzono z nich nowe teczki, kierując się treścią wyłączonych dokumentów.

Wewnątrz teczek dokumenty ułożono sprawami, a w ramach spraw chronologicznie. Wyodrębnione w trakcie opracowania wtórniki pozostawiono i umieszczono na końcu teczek.

Plakaty o formacie przekraczającym rozmiary teczek zostały umieszczone w osobnej obwolucie ze względów technicznych, z informacją, do której teczki należą. Odpowiednią informację umieszczono też we właściwych miejscach teczek, z których plakaty zostały wyjęte.

Przy opracowaniu akt w 2017 roku przeniesiono ze zbioru „Podkowa Niezależna 1979 – 1989” teczki o sygnaturach 24, 25, 34 do „Zbioru akt ks. Leona Kantorskiego do dziejów parafii i kościoła św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej”, gdzie otrzymały one sygnatury, odpowiednio: 8, 41, 13.

Liczący pierwotnie 34 jednostki archiwalne zespół „Podkowa Niezależna 1979 – 1989”, został powiększony o 29 nowych i składa się z 63 jednostek. Opracowując dopływ, kierowano się treścią dokumentów i układem pierwotnego inwentarza (przygotowanego w 2016 roku), grupując teczki o jednolitej problematyce merytorycznej.

Rozmiar i treść dołączonych archiwaliów pociągnęły za sobą konieczność nadania teczkom nowego układu i nowych sygnatur, a w konsekwencji – sporządzenia nowej wersji inwentarza archiwalnego tego zbioru. Dla ułatwienia korzystania z archiwaliów, sporządzono również konkordancję sygnatur obu inwentarzy (wersji z roku 2016 i wersji z roku 2017) zbioru „Podkowa Niezależna 1979 – 1989”.

W trakcie opracowania zbioru wyodrębniono trzy serie archiwaliów: seria I – Działalność opozycji politycznej i kościoła katolickiego w Polsce w latach 80. (sygnatury 1 do 33), seria II – Działalność Parafialnego Komitetu Pomocy Bliźniemu (sygnatury 34 do 57), seria III – Materiały nieaktowe (sygnatury 59 do 63).
Inwentarz książkowy i wstęp sporządziły: Krystyna Golińska-Engelmayer i Anna Żukowska-Maziarska przy wykorzystaniu Międzynarodowego Standardu Opisu Archiwalnego ISAD(G) oraz w oparciu literaturę przedmiotu.