Michał Bogusławski

Michał Anioł Bogusławski (1931-2016)

Reżyser, scenarzysta, twórca Wideokroniki Podkowiańskiej

Fot. Ewa Golis

Urodził się 1 grudnia 1931 r. w Warszawie.

Był jednym z pierwszych pracowników Telewizji Polskiej (od 1953), z którą związał się na blisko 50 lat – do 2000 r. Miał legitymację pracowniczą z nr 7. Pracę zaczynał jako operator, jeszcze w eksperymentalnym studio TV przy ulicy Ratuszowej w Warszawie. Współpracował z Teatrem Telewizji, Teatrem Sensacji „Kobra”, Studiem 2, Młodzieżowym Studiem Literackim. Pracował w TVP jako reżyser, dziennikarz, pełnił funkcje zastępcy naczelnego redaktora Publicystyki Kulturalnej, zastępcy naczelnego redaktora Teatru Telewizji, dyrektora Ośrodka Szkolenia i Doskonalenia Kadr.

Wyreżyserował kilkanaście telewizyjnych spektakli teatralnych, jak: Szatan z siódmej klasy, Opowieść wigilijna, Meksykanin, PłomienieWyspiański. Współpracował z Mają Komorowską, Markiem Walczewskim, Gustawem Holoubkiem, Piotrem Fronczewskim.

W 1974 r. zaocznie ukończył Wydział Reżyserii Filmowej i Teatralnej w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi (dyplom 1975) i podjął tam pracę jako wykładowca.

W latach 90. zaczął kręcić filmy dokumentalne. W jego dorobku są takie tytuły, jak Wiktora Zina Trzeciego Świata opisanie, Szewska pasja, czy Tradycja i przyszłość. Ostatnim filmem, jaki wyreżyserował, była Nagroda z 1997 r.

Był animatorem i kierownikiem artystycznym cyklu „Małe Ojczyzny”. Przez blisko 20 lat powstało w jego ramach około 200 filmów dokumentalnych, w których głos oddawano ludziom zaangażowanych w życie lokalnych środowisk. Cykl uznawany był za najlepiej realizujący misję telewizji publicznej. „Mała ojczyzna to jest sprawa wielka, bo w końcu ta «duża» składa się małych. […] Mała ojczyzna to wspólne przeżywanie, ale i wspólne tworzenie otoczenia, krajobrazu, architektury, porządku i mądrości pokoleń” – mówił.

Wiele lat spełniał się jako członek Stowarzyszenia Filmowców Polskich, redaktor naczelny powstałego w 2008 r. studia filmowego im. Andrzeja Munka. Był laureatem wielu nagród, m.in. za fabularny film muzyczny Psalmus (1982) na międzynarodowym festiwalu w Monte Carlo, Nagrody Fundacji Kultury za Wiktora Zina… (1996) oraz nagrody Wielki Aplauz za całokształt twórczości w dziedzinie filmu dokumentalnego. W 2008 r., podczas Międzynarodowego Festiwalu Cywilizacji i Twórczości Audio-Wizualnej, otrzymał Honorową Nagrodę im. Krzysztofa Kolumba za ocalanie i zachowanie na nośnikach audiowizualnych obrazów i dźwięków świata, który przestaje istnieć, za ciekawość i wytrwałość w poszukiwaniu tematów i docieranie do najdalszych zakątków planety oraz za wzór, jaki swoim życiem i działalnością stworzył dla następnych pokoleń twórców. Nagrodę wręczono mu w Podkowie Leśnej podczas Otwartego Ogrodu Filmowego Europejskich Dni Dziedzictwa.

Był cenionym i lubianym pedagogiem. Poza wspomnianą łódzką „Filmówką”, wykładał na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, kierował Zakładem Reżyserii na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego, był rektorem Wyższej Szkoły Dziennikarskiej im. Melchiora Wańkowicza. „To, czego się od nich nauczyłem, to warsztat najwyższej próby, przejąłem także ich ideały – szczególną postawę bezwzględnej uczciwości wobec ludzi i własnego rzemiosła” – mówił o Michale i jego żonie Krystynie, z którą razem wyreżyserowali większość filmów, Krzysztof Rzączyński – producent, reżyser filmowy i teatralny (ur. 1972).

Michał opowiadał, że miał dwie swoje „małe ojczyzny”. Pierwszą był Toruń, gdzie mieszkał z rodziną do wojny, drugą – Podkowa Leśna, ponieważ nigdzie nie mieszkał dłużej niż tu. Po raz pierwszy poznał Podkowę w 1944 r., gdy po Powstaniu Warszawskim trafił do Milanówka i zarabiał jako sprzedawca gazet i papierosów. Osiadł w mieście ogrodzie w 1979 r.

Do ostatnich dni animował życia społeczne i kulturalne Podkowy Leśnej. Stworzył i prowadził w latach 2007–2012 zespół Wideokroniki Podkowiańskiej. Dzięki temu powstał bogaty zbiór dokumentacji filmowej poświęconej miastu i jego mieszkańcom. Prezentował filmy dokumentalne dla Uniwersytetu Otwartego w Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich oraz w klubie filmowym w miejscowej księgarni, współtworzył i reżyserował przedstawienia Nieformalnej Grupy Teatralnej „Między Słowami”.

W 2012 r. za umacnianie tożsamości miasta ogrodu otrzymał odznakę „Zasłużony dla Podkowy Leśnej”. W 2015 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego odznaczył go Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Zmarł 7 marca 2016 r. Pochowany został na cmentarzu w Podkowie Leśnej.

Oprac. HG, na podstawie: Anna Łukasiewicz, Małe Ojczyzny Michała Anioła, „Podkowiański Magazyn Kulturalny” 2008, nr 58/59; Beata Wróblewska, Michał Jakim go znam, „Podkowiański Magazyn Kulturalny” 2015, nr 73; https://filmpolski.pl/fp/index.php?osoba=1114618; www.sfp.org.pl/wydarzenia,316,21449,4,1,Michal-Boguslawski.html; relacja Małgorzaty Wittels, marzec 2022 r.; relacja Sylwii Krzemianowskiej, kwiecień 2022 r.