Lucjan Wolanowski
Reporter, globtroter
Fot. Podkowiański Magazyn Kulturalny nr 52/2007
Urodził się 26 lutego 1920 r. w Warszawie, w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, jego ojcem był znany adwokat, prawnik cywilista Henryk Kon, matką Róża Wolanowska, której nazwisko przyjął. Uczył się w Gimnazjum im. Mikołaja Reja oraz w Prywatnym Gimnazjum Sanatoryjnym Męskim im. dr Jana Wieczorkowskiego w Rabce, gdzie z Jackiem Woźniakowskim prowadził szkolne pismo „Szczebioty” (1935–1938). Studiował w Grenoble na Wydziale Elektrochemii i Elektrometalurgii Uniwersytetu Politechnicznego. Wrócił do Polski latem 1939 r.
Podczas okupacji rodzina Konów ukrywała się krótko w Sochaczewie, a następnie w Podkowie Leśnej. Stanisława Mysłakowska, siostra właścicieli willi „Borowin”, wspominała: „Mecenas Kon, mąż zmarłej koleżanki Wolanowskiej, wraz z córką Elżbietą i synem Lucjanem Wolanowskim, w chwili krytycznej pomiędzy jedną zdyskwalifikowaną placówką a drugą, umieszczony przez siostrę w naszej oficynce, mieszkał kilka tygodni na Borowinie. W tym czasie zdarzył się casus pseudotragiczny, bo gdy raz siostra dla pokrzepienia ducha zaniosła im świeże gazetki, weszło nagle dwóch Niemców. Wszyscy zmartwieli ze strachu. Okazało się jednak, że szukają jedynie mieszkania dla swego kolegi i bardzo grzecznie, na nic nie zwracając uwagi, wyszli”.
O pobycie żydowskiej rodziny w „Borowinie” doniósł Niemcom miejscowy konfident, później rozstrzelany przez AK, ale już ich tam nie było. Kolejnym domem w Podkowie, gdzie się ukrywali, była willa „Wanda” państwa Drabikowskich
Lucjan Wolanowski pisał o tym okresie: „W roku 1941 nawiązałem kontakt z Armią Krajową, dostałem radio z londyńskich zrzutów i to była moja pierwsza praca dziennikarska – opracowywanie serwisów informacyjnych. Czasu miałem dużo, bo przez te 5 lat praktycznie w dzień nie wychodziłem z domu. Więc ze strachu nauczyłem się niemieckiego, a z potrzeby słuchania BBC – angielskiego”.
W 1941 roku Wolanowski zadebiutował, pod pseudonimem „Wilk”, w konspiracyjnym piśmie „Kronika Tygodniowa”. Po wojnie pracował m.in. dla PAP. W 1950 r. ożenił się z Anną Bożenną Szumowską, śpiewaczką i solistką Opery Poznańskiej, rozstali się w 1969 r. Córka, urodzona w 1952 r., wyemigrowała w końcu lat 60. do Australii. Odwiedzał ją i na podstawie tych wypraw powstało kilka książek. Na stałe mieszkał w Warszawie.
Specjalizował się w literaturze faktu, pisał reportaże dla „Przekroju”, „Świata”, „Dookoła świata”. Był autorem 25 książek reportażowych, w tym 16 z egzotycznych podróży. Jego reportaże przekładano na język francuski, angielski, duński i szwedzki. Pierwszy przełożony został jego dziennik, pisany na żywo podczas epidemii cholery: Klejnot Korony – reporter w Hongkongu w godzinie zarazy (1961). Popularność jego książek wynikała też ze sposobu opisu. „Staram się więc opowiedzieć wszystko tak, jak w rozmowie” – przywołuje słowa autora reportażysta Mariusz Szczygieł i dodaje: „Mówił też, że jako reportera interesowała go «the human side of the story», ludzka strona opowieści”.
W recenzjach jego twórczości powtarzają się podziw dla wiedzy, pięknego języka, poczucia humoru, ciekawości świata oraz tempa, w jakim przygotowywał teksty. „Gazeta Uniwersytecka” Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach poświęciła Wolanowskiemu specjalne wydanie w roku jego śmierci. Wspominali go przyjaciele z Polski i z zagranicy. Jacek Woźniakowski (historyk, publicysta) pisał: „Nikt z nas nie wiedział jeszcze w tamtych latach 30., kim ma zostać, kiedy Lucjan postanowił już dawno: transkontynentalnym reporterem. I rzeczywiście!”.
Wolanowski otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Springfield w stanie Illinois w USA. Odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Zmarł 20 lutego 2006 r. w Warszawie, pochowano go na cmentarzu żydowskim.