Kazimierz Gayczak

Kazimierz Gayczak (1872–1933)

Pionier elektryfikacji

Kazimierz Gayczak (1872–1933)
Fot. NAC; public domain

Urodził się 21 listopada 1872 r. w Bielsku (dziś Bielsko-Biała). Był synem Wojciecha i Reginy z Dylskich. W Bielsku ukończył średnią szkołę przemysłową, studia zaś na Politechnice w Darmstadcie.

Był jednym z najwybitniejszych polskich fachowców w dziedzinie elektrotechniki i pionierem elektryfikacji. W ostatniej dekadzie XIX w. pod jego kierownictwem powstały elektrownie w Dreźnie i Petersburgu. Od 1904 r. kierował budową, a następnie eksploatacją Elektrowni Miejskiej w Krakowie. Opracował projekt wielu elektrowni w Zagłębiu Krakowskim, m.in. w Sierszy Wodnej (1913), i w Zagłębiu Dąbrowskim. Elektrownię Okręgową w Zagłębiu (w Sosnowcu) rozbudował i kierował nią do 1924 r. Był współzałożycielem i prezesem Związku Elektrowni Polskich, współtwórcą ustaw, taryf i norm w dziedzinie elektryfikacji, członkiem Państwowej Rady Elektrycznej, Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego oraz Polskiego Komitetu Energetycznego. W roku 1924 został dyrektorem technicznym Spółki Akcyjnej „Siła i Światło”, a od 1931 wchodził w skład jej Zarządu.

Był jednym z pierwszych mieszkańców Podkowy. W 1926 r. odkupił od Stanisława Lilpopa, zbudowany w 1920 r., pałacyk myśliwski (róg ówczesnych ulic Dworskiej i Żółwińskiej, dziś Modrzewiowej i Jana Pawła II), który radykalnie przebudował i nazwał „Podlesiem”. Wszedł do Zarządu Towarzystwa Miłośników (potem Przyjaciół) Miasta Ogrodu założonego w 1932 r.

Zmarł nagle w niewyjaśnionych okolicznościach 4 grudnia 1933 r. W domu przy Modrzewiowej mieszkała dalej jego siostra. Kazimierz Gayczak pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.

Dla uczczenia jego pamięci, spółki, w których zajmował kierownicze stanowiska, w tym „Siła i Światło” oraz EKD, w 1935 r. ufundowały ołtarz w kościele św. Krzysztofa projektu architekta Brunona Zborowskiego. Do budowy ołtarza użyty został marmur ze zburzonego soboru prawosławnego na placu Saskim w Warszawie.

Oprac. BW, na podstawie: Bogdan Wróblewski, Kazimierz Gayczak, „Rocznik Podkowiański” 1987/1988, nr 2/3; Grzegorz Grątkowski, Architektura Podkowy Leśnej, TPMOPL, Podkowa Leśna 1996; „Przegląd Elektrotechniczny” z 15 grudnia 1933 r.; Obywatelskie Archiwum Podkowy Leśnej, zespoły: Archiwum działalności TPMOPL do 1939 r., sygn. Pl/1007/001; Zbiór akt ks. Leona Kantorskiego do dziejów parafii i kościoła św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej, sygn. Pl/1007/004.