Joanna Trzeciak-Walc

Joanna Trzeciak-Walc (1948-2022)

Opozycjonistka, działaczka społeczna

Joanna Trzeciak-Walc (1948-2022)
fot. Zbigniew Jachimski; archiwum rodzinne

Urodziła się w Białymstoku 25 czerwca 1948 r. Była córką Józefa Trzeciaka i Haliny z Rożnowskich. Ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza w rodzinnym mieście. Studiowała polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim (dyplom otrzymała w 1972 r.). w 1967 r. wyszła za mąż za literaturoznawcę Jana Walca (poznali się na próbach Teatru Studenckiego „Sigma”). W 1971 r. z córką Iką zamieszkali w Podkowie Leśnej przy ul. Borowin 5.

Brała udział (m.in. jako redaktorka) w niezależnym obiegu wydawniczym. W latach 1972–1975 wspólnie z mężem porządkowała zbiór dokumentów Jarosława Iwaszkiewicza w Stawisku. Podczas stanu wojennego, gdy Jan Walc był internowany, współpracowała z Komitetem Prymasowskim, organizującym pomoc dla uwięzionych i ich rodzin.

Później (1985–1991) zajmowała się archiwaliami w Muzeum Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów. W 1989 r. uczestniczyła w powołaniu podkowiańskiego Komitetu Obywatelskiego. Założyła i redagowała dwutygodnik „Gazeta Podkowiańska” (ukazywał się od marca do października 1990 r.), za co otrzymała nagrodę Pełnomocnika Rządu do spraw Demokracji Lokalnej.

W latach 1991–1993 pracowała w redakcji „Gazety Wyborczej”, współtworzyła dodatek „Gazeta o Książkach”. Od 1998 r. zatrudniona była w stołecznym samorządzie, najpierw w Gminie Centrum, od 2002 r. w Biurze Promocji miasta, a następnie w Biurze Kultury. Małgorzata Naimska wspomina ją z tego czasu jako „duszę rogatą, artystyczną i buntowniczą” oraz „człowieka, z którym można było naprawdę ciekawie porozmawiać na wiele różnych tematów, wiele się od niego dowiedzieć. Odeszła z Biura, kiedy tylko osiągnęła wiek emerytalny i twierdziła, że bycie «stypendystką ZUS» bardzo jej odpowiadało”.

W kadencji 2006–2010 r. była radną w Podkowie Leśnej. Kierowała pracami komisji kultury Rady Miasta i jako jedna z pierwszych rzuciła myśl stworzenia Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich. Ówczesny przewodniczący Rady Miasta, Janusz Radziejowski, wspomina, że „była obecna na prawie wszystkich posiedzeniach. Zawsze dobrze przygotowana pod względem merytorycznym, bardzo często brała udział w dyskusjach, rzeczowo replikując oponentom, a nawet rozgorączkowanym własnym kolegom. Robiła to w sposób dowcipny, bo inteligentne poczucie humoru było jej niewątpliwą zaletą”.

Wielokrotnie brała udział w Festiwalu Otwarte Ogrody.

Z jej inicjatywy podkowiański Teatr Otwarty 3 czerwca 2012 r. wystawił (w reżyserii Joanny Cichoń-Dąbrowskiej) w domu Walców sztukę Jerzego Kowalskiego Babie lato, osadzoną w wojennych realiach tego właśnie miejsca. Zagrała w niej doktor Wandę Niemyską, ciotkę Jana Walca. W Teatrze Otwartym wystąpiła jeszcze między innymi w Wariatce z Chaillot Jeana Giraudoux, Żywocie człowieka dowcipnego (na podstawie bajek Benedykta Hertza), w Nie żałuj snów (spektaklu biograficznym poświęconym Marii Morskiej) i w Mandacie Nikołaja Erdmana.

Joanna Cichoń-Dąbrowska tak charakteryzuje jej metodę aktorską: „Głęboka analiza tekstu, poszukiwanie najgłębszych źródeł postępowania bohatera, następnie przepuszczenie go przez twardy filtr zdrowego rozsądku i własne, niepowtarzalne, sarkastyczne poczucie humoru. A pod tym wszystkim mocno skrywana, ale widoczna jak na dłoni, wrażliwość, a nawet kruchość. A to wszystko osiągane za pomocą bardzo oszczędnych , choć wyrazistych środków. Joasia marzyła o zagraniu Gburii-Furii w Pierścieniu i róży według powieści Thackeraya. Był to czas pandemii. Musieliśmy zawiesić próby, kiedy znowu powróciliśmy do tego przedsięwzięcia, Joasia już nie mogła w nim uczestniczyć. Nie doczekała się premiery”.

Była aktywna na Facebooku (jej konto zostało zachowane), gdzie poruszała kwestie niesprawiedliwości społecznej, sytuacji uchodźców w Polsce, migrantów na granicy z Białorusią. Jej swego rodzaju społeczne credo zawiera artykuł Nie pytaj, co twój kraj może zrobić dla ciebie… zamieszczony w „Podkowiańskim Magazynie Kulturalnym” (nr 73). Opisała tam szczegółowo okupacyjne losy domu w Borowinie i jego otwarcie na uchodźców wojennych. I zakończyła: „Dziś, kiedy syta Europa broni się przed rozbitkami z północnej Afryki, ginącymi w drodze po ocalenie, chciałam przypomnieć o ludziach, którzy umieli się podzielić tym, co im zostało”.

Zainicjowała „Album rodzinny”, cykl spotkań w podkowiańskim CKiIO – w 2009 r. przedstawiła rodziny Mitznerów, Regulskich i Szydłowskich. W 2021 r. prowadziła debatę oksfordzką z młodzieżą podkowiańską na temat: „Czy internet czyni nasze życie lepszym?”.

Działała w Towarzystwie Przyjaciół Miasta Ogrodu Podkowa Leśna. Od 2011 r. należała do Zarządu, a w 2016 brała udział w pracach nad Obywatelskim Archiwum Podkowy Leśnej.

O mieście ogrodzie mówiła: „Tu jest tak, że obowiązek jakiejś takiej otwartości i współpracy jest czymś, co wisi nad tym miastem. Nie wiem, na czym to polega, ale tak jest. i tak jest zresztą do dzisiaj w tym miasteczku. W takiej atmosferze – w takim przekonaniu, że jest to nasze własne, najlepsze miejsce na ziemi, które obejmuje nie tylko ten dom, ale obejmuje ludzi dookoła – wyrosły moje dzieci. I to daje taki luksus poczucia bezpieczeństwa i poczucia wspólnoty. Ludzie tutaj mieszkają bardziej oddaleni, ale mentalnie blisko są ze sobą. To chyba się nazywa mała ojczyzna”.

W 2020 r. nakładem własnym wydała Nitki – wspomnienia o swojej rodzinie i dzieciństwie, z których część w 2021 r. w jej lekturze umieszczona została na Facebooku Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich.

Wraz z dziećmi, Iką i Jędrzejem, założyła stronę autorską Jana Walca (www.janwalc.pl).

W 2008 r. otrzymała Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Joanna Trzeciak-Walc po długiej walce z chorobą nowotworową zmarła w Podkowie Leśnej 5 stycznia 2022 r., pochowana została na cmentarzu podkowiańskim.

Oprac. PM, na podstawie: Jan Olaszek, Jan Walc. Biografia opozycjonisty, Trzecia Strona, Warszawa 2018; Joanna Walcowa, Nitki, b.m.w., 2020; Wspomnienia Małgorzaty Naimskiej, Janusza Radziejowskiego i Joanny Cichoń-Dąbrowskiej – archiwum własne; relacja Joanny Trzeciak-Walc, Dom Spotkań z Historią AHM; https://www.podkowalesna-tppl.pl/ludzie.