Bohdan Skaradziński
Publicysta, pisarz historyczny
Fot. Henryk Bazydło
Urodził się 5 stycznia 1931 r. w Osowcu nad Biebrzą, w rodzinie Jana i Alicji z Chrzanowskich. Ojciec, inżynier, otrzymał pracę przy budowie umocnień twierdzy w Baranowiczach oraz służbowe mieszkanie. Gdy tereny te zostały zajęte przez Armię Czerwoną, rodzice uprzedzeni przez życzliwego człowieka, że znajdują się na liście przeznaczonych do wywózki, uciekli z dwoma małymi synami. „Wypadło mi strasznej zimy 1939–1940 roku wraz z rodzicami porzucić z dnia na dzień nasz dom, razem ze wszystkim, co zawierał” – wspominał po latach podróż pociągami w trzydziestostopniowym mrozie, a potem ucieczkę po śniegu i lodzie, pod ostrzałem, do Generalnej Guberni. Przedostali się do Warszawy, gdzie spędzili okupację w sąsiedztwie getta, przy placu Żelaznej Bramy.
W lipcu 1944 r. Bohdan z matką przyjechali na letnisko do dziadka Jana Chrzanowskiego, do Podkowy Leśnej i tu zastało ich powstanie. Wtedy poznał swoją przyszła żonę Zofię Ryś, która od 1940 r. przebywała w Podkowie. We wrześniu podjął naukę w konspiracyjnym gimnazjum kierowanym przez Stanisława Tynelskiego. „Nauczyciele siedzieli w swoich domach, a myśmy klasami chodzili od jednego do drugiego. Tu łacina, a tam polski, a tu matematyka” – opowiadał Zofii Broniek. W Podkowie wstąpił do harcerstwa.
Po wojnie rodzina zamieszkała w wynajętym pokoju na Mokotowie, Bohdan pomagał ojcu w budowaniu domu w Szczęśliwicach i uczył się najpierw w liceum im. Hugona Kołłątaja, a następnie w liceum im. Tadeusza Reytana. Jako szesnastolatek trafił na krótko (z grupą kolegów) do więzienia na Pradze. Rozpoczął studia ekonomiczne w SGPiS, gdzie działał w strukturach konspiracyjnych (używał pseudonimów: „Józef”, „Grabiec”, „Doktor Piotr”). Podczas praktyk studenckich został aresztowany i po dziewięciu miesiącach śledztwa, „za usiłowanie obalenia przemocą ustroju” – skazany na 10 lat więzienia; zamknięto go najpierw na Rakowieckiej, potem we Wronkach i w Raciborzu. Wyszedł na wolność po czterech latach, w 1956 r.
W 1959 r. ożenił się z Zofią Ryś i po ślubie zamieszkali w domu dziadka w Podkowie, przy ulicy Bukowej; mieli dwoje dzieci: Jana i Hannę.
Wydział Ekonomiki Produkcji SGPiS ukończył w 1963 r., a w 1976 uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych na Uniwersytecie Łódzkim. W latach 1967–1978 był adiunktem w Instytucie Urbanistyki i Architektury. W początkach lat 60. pracował jako starszy projektant w Biurze Planowania i Rozwoju Warszawy, a później w Iraku i w Libii jako projektant Polskiej Pracowni Urbanistycznej. Wspomnienia z pracy urbanisty zawarł w książce Wróżenie z piasku.
Po powrocie z Libii w listopadzie 1980 r. został współpracownikiem i redaktorem miesięcznika „Więź”, a potem, w latach 1981–1991, zastępcą redaktora naczelnego. We wrześniu 1981 r. obserwował i Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność” w Gdańsku. Gdy 13 grudnia władze PRL wprowadziły stan wojenny, postanowił nie być bezczynny. W wywiadzie rzece przeprowadzonym przez Zofię Broniek dla „Podkowiańskiego Magazynu Kulturalnego” mówił:
„Ksiądz Leon zmobilizował nas w Podkowie do działania […], uważałem, że przede wszystkim trzeba ratować rozmaitych inteligentów, na których rząd i partia przepuściły atak […], dać im jakąś namiastkę forum, dać możliwość dawania wyrazu swoim poglądom. Nikt się nie sprzeciwiał, ksiądz się zgodził. I powstał Parafialny Komitet Pomocy Bliźniemu…”. Został jego przewodniczącym.
Celem PKPB było niesienie pomocy represjonowanym działaczom opozycji i ich rodzinom, ale też pomoc zwykłym mieszkańcom Podkowy Leśnej i okolic – w postaci leków (Zespół Służby Medycznej przy PKPB współorganizowała jego żona Zofia, farmaceutka), żywności, odzieży, często otrzymywanej jako dary z zagranicy. Skaradziński zainicjował cykl „Spotkań z autorem”, w których w latach 1982–1987 wzięło udział ok. 100 intelektualistów, działaczy opozycji, ludzi kultury, m.in. Władysław Bartoszewski, Marek Edelman, Joanna Jaraczewska (wnuczka Józefa Piłsudskiego), Jacek Kuroń, Zbigniew Romaszewski, Andrzej Wajda, Anna Walentynowicz. „Pilnowałem, żeby opcje były różne” – tłumaczył.
Za wielki tryumf Komitetu uważał wydanie wspomnień Adama Bienia, i zastępcy delegata Rządu RP na kraj, aresztowanego przez NKWD i sądzonego z innymi przywódcami państwa podziemnego w Moskwie, w tzw. procesie szesnastu. Fragmenty wspomnień Bień czytał w kościele św. Krzysztofa, a książka Bóg jest wyżej, dom jest dalej (1986), redagowana przez Skaradzińskiego, wyszła dzięki wsparciu finansowemu podkowianina Zdzisława Marosa. Skaradziński współorganizował także „Dni Kultury Chrześcijańskiej Zachodniego Mazowsza”. Podczas drugiej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski (1983) wziął na siebie załatwienie noclegów dla przybyłych z oddalonych parafii. Z Janem Jarco stali się inspiratorami odprawienia mszy pojednania polsko-ukraińskiego 3 czerwca 1984 r.
Lata 80. były także niesłychanie twórczym okresem w jego życiu jako publicysty i historyka. Pisał do niezależnych pism, m.in. „Tygodnika Wojennego”, „Niepodległości”, „Bazy”, „Tygodnika Mazowsze”, „PWA”, „Karty”. Historii Polski, jej kresów, relacji z sąsiadami, co fascynowało go od najmłodszych lat, poświęcił liczne prace, często także wydawane poza cenzurą. Pod pseudonimem Kazimierz Podlaski napisał Białorusini, Litwini, Ukraińcy. Książka, wydana przez podziemny „Przedświt” w 1984 r., otrzymała Nagrodę Kulturalną „Solidarności”. Rok później w Bibliotece „Więzi” wyszły Korzenie naszego losu. W 1987 ukazał się w „Przedświcie” Polski rok 1919 (tym razem użył pseudonimu Jan Brzoza). Już po przełomie 1989 r. znalazły się w księgarniach dwutomowe Polskie lata 1919–1920 (Oficyna Wydawnicza Volumen, 1993), a w 2007 r. jego ostatnia książka Uwaga na Wschód (Biblioteka „Więzi”). Za całokształt twórczości Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich uhonorowało go nagrodą im. Bolesława Prusa.
W 2005 r. Bohdan Skaradziński został Honorowym Obywatelem Miasta Ogrodu Podkowa Leśna, a w 2007 r. otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.
Zmarł 4 maja 2014 r. i pochowany jest na podkowiańskim cmentarzu.