Apolinary Szmajdowicz
Przedsiębiorca budowlany
Fot. Drugi album z Podkową, TPMOPL 2000
Urodził się 22 listopada 1879 r. w Jezioranach, w powiecie błońskim. Do Podkowy przeprowadził się z Grodziska Mazowieckiego, gdzie jego ojciec zbudował dom dla żony i czterech synów. Potomkowie tej rodziny mieszkają w Grodzisku do dziś.
Apolinary Szmajdowicz, przedsiębiorca budowlany, i jego żona Janina (akuszerka) odwiedzali Podkowę, jeszcze zanim realnie powstało na jej terenie miasto ogród. „Mama zachwyciła się urodą tego zakątka i postanowiła tu pozostać” – wspominała po latach córka. Przy ul. Modrzewiowej (wówczas Dworskiej), w centrum parcelowanego obszaru, nieopodal istniejącego jeszcze folwarku, Apolinary Szmajdowicz zbudował willę „Błękit” (1928). Pod lasem, przy obecnej ul. Słowackiego (było to tzw. osiedle Młochówek, przed II wojną nienależące do Podkowy), postawił jeszcze letni drewniany dom (z wykształcenia był cieślą), gdzie jego żona Janina z trojgiem dzieci – Tadeuszem, Bolesławem i Krystyną – odpoczywała podczas wakacji.
W kolejnych latach budował wille i domy w Podkowie: „Krywojtę” (1929–1930) przy ul. Lipowej 15, dla Henryka Zabłockiego, dyrektora fabryki Norblina, dom dla Franciszka Latoszyńskiego przy ul. Sosnowej 47 (1935–1936) oraz dla Ignacego Trąpczyńskiego przy ul. Jaworowej („Irenka”, data nieznana), a także budynek pierwszej plebanii przy ówczesnej ul. Żółwińskiej (naprzeciw kościoła, 1939).
Obydwa domy Szmajdowicz zmuszony był sprzedać z powodu długów, w które popadł po – jak zapamiętała córka – nieopatrznym podżyrowaniu weksli, które w konsekwencji musiał spłacać. „Błękit” kupił od niego inż. Jerzy Nowiński, architekt, który projektował część z budowanych przez niego domów (np. „Krywojtę”). Szmajdowicz wybudował wtedy (1937) piętrowy budynek obok plebanii przy Żółwińskiej, z parterem przeznaczonym na wynajem. Przez kilka lat mieściła się tam apteka państwa Wojnarowskich, zanim przeniosła się do domu obok. Do Szmajdowiczów lubił wpadać na herbatę i chwilę rozmowy sąsiad – ks. Bronisław Kolasiński. „Przychodził do nas odpoczywać, gdy był zmęczony budową [kościoła], często spotykał się z ojcem, rozmawiali o sprawach z tym związanych” – wspominała córka Krystyna.
Obaj synowie Apolinarego Szmajdowicza brali udział w walkach od początku wojny. Tadeusz (ur. 1919) po kapitulacji przedostał się przez Rumunię na Zachód, do Wielkiej Brytanii. Walczył w eskadrze lotnictwa bombowego Polskich Sił Powietrznych – 300 Dywizjonie „Ziemi Mazowieckiej”. Zginął 29 listopada 1940 r. podczas lotu ćwiczebnego, gdy urwało się skrzydło samolotu. Bolesław i Krystyna przystąpili do konspiracyjnego Związku Obrony Rzeczypospolitej, włączonego następnie w struktury ZWZ-AK. Służyli w lokalnym plutonie „Alaska”, odpowiedzialnym m.in. za obsługę alianckich zrzutów, w ramach kompanii „Brzezinki” wchodzącej w skład obwodu błońsko-grodziskiego AK. Zaprzysiężeni zostali jako „Błysk” i „Ewa”.
Po aresztowaniu dowódcy „Brzezinek” Henryka Walickiego i jego śmierci w styczniu 1944 r., rozpoczęła się w Podkowie fala aresztowań. W mieszkaniu Szmajdowiczów gestapo urządziło przez trzy dni „kocioł”, wyłapując wszystkich, którzy się tam zjawili. Krystyna i Bolesław uratowali się, dzięki ostrzeżeniu znajomych, ale musieli się ukrywać. „Ojca zastali na strychu, gdzie czegoś szukał. Kazali mu leżeć na zimnie (był styczeń!) przez kilka godzin, krzycząc i żądając podania adresu syna i córki. Wywrócili wszystko z szaf i z biurka, zniszczyli, spalili wiele cennych pamiątek, m.in. rodzinne fotografie. […] Mama podczas tych strasznych dni nic nie jadła i nie piła, w rezultacie po odejściu Niemców trafiła do szpitala” – wspominała córka Krystyna.
Po powstaniu w domu państwa Szmajdowiczów znaleźli miejsce uciekinierzy z Warszawy, między innymi siostry zakonne ze Szpitala Wolskiego, który ewakuowano do Podkowy.
Apolinary Szmajdowicz zmarł 17 sierpnia 1953 r. Pochowany został na cmentarzu w Grodzisku Mazowieckim.