Antoni Leśniowski

Antoni Leśniowski (1867–1940)

Chirurg, urolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego

Antoni Leśniowski (1867–1940)
fot. NAC; public domain

Urodził się 25 (28) stycznia 1867 r. w Lebiedziowie (Lebiedziowej), w województwie lubelskim. Był synem Karoliny z Czarnockich i Piotra, lekarza weterynarii. Studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego, studia ukończył w 1890 r., po czym przez dwa lata przebywał w Berlinie, gdzie specjalizował się w urologii. Od 1892 r. był asystentem na II Oddziale Chirurgii Kobiecej w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie. W 1900 r. przetłumaczył z języka niemieckiego podręcznik chirurgii szczegółowej, a w latach 1899–1911 streszczał dla „Polskiego Przeglądu Piśmiennictwa Lekarskiego” i dla „Nowin Lekarskich” prace dotyczące chirurgii. Zawdzięczamy mu więc w znacznym stopniu polską nomenklaturę w tym zakresie. Od 1903 r. rozpoczął pracę w Zakładzie Chirurgiczno-Ginekologicznym, którego był współwłaścicielem. W tym czasie na posiedzeniu naukowym przedstawił preparat jelita oraz opisał nieswoiste zapalenie okolicy krętniczo-kątnej. Od 1932 r. nosi ono nazwę choroby Crohna, mimo że zostało opisane w czasopiśmie „Medycyna” i w „Pamiętnikach Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” jako odkrycie Leśniowskiego (Crohn, Ginzburg i Oppenheimer opublikowali swoje odkrycie 29 lat później). W Polsce więc oficjalnie funkcjonuje nazwa choroby Leśniowskiego-Crohna.

Od 1912 r. kierował jako dyrektor i ordynator Szpitalem św. Antoniego, należącym do Towarzystwa Opieki nad Chorymi Niezamożnymi. W 1914 r. został ordynatorem Oddziału Chirurgiczno-Urologicznego Szpitala Świętego Ducha w Warszawie, gdzie zajmował się chirurgią, ginekologią i urologią. W 1915 r. przedstawił własną, oryginalną metodę podwieszania ruchomej nerki. Napisał i przygotował do druku podręcznik urologii, który jednak się nie ukazał. W latach 1909–1918 był redaktorem „Przeglądu Chirurgicznego i Ginekologicznego”. W 1919 r. został mianowany kierownikiem II Kliniki Chirurgicznej Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego w Szpitalu Świętego Ducha i otrzymał tytuł naukowy profesora zwyczajnego. W kolejnym roku objął obowiązki kierownika I Kliniki Chirurgicznej Wydziału Lekarskiego UW w Szpitalu Dzieciątka Jezus, którą prowadził do 1936 r., i zajmował się już tylko chirurgią ogólną.

W latach 1923–1926 opracował trzytomowy podręcznik chirurgii ogólnej dla studentów. Ukazały się dwa tomy, trzeci pozostał w rękopisie. W sumie opublikował ponad 100 prac naukowych, w tym 28 o tematyce urologicznej. Był aktywnym działaczem Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego (w 1914 jego prezesem, a później sekretarzem stałym). Pełnił funkcję sekretarza Towarzystwa Chirurgów Warszawskich i Towarzystwa Chirurgów Polskich (także prezesa, 1923–1924). Przewodniczył polskiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Urologicznego (1921–1939), działał w Międzynarodowym Towarzystwie Chirurgów Francuskich. W latach 1930–1931 był dziekanem Wydziału Lekarskiego i przedstawicielem Wydziału w Senacie akademickim (1924–1925), a także przewodniczącym Rady Klinicystów i członkiem senackiej komisji wydawniczej.

W 1936 r. przeszedł na emeryturę i jako honorowy profesor Uniwersytetu Warszawskiego prowadził praktykę prywatną w Zakładzie Chirurgicznym i Ginekologicznym „Omega”. Był zasłużonym dydaktykiem i wychowawcą wielu znanych chirurgów. W 1937 r. w sali wykładowej I Kliniki Chirurgicznej Wydziału Lekarskiego odsłonięto tablicę pamiątkową z płaskorzeźbą przedstawiającą profesora, a salę nazwano jego imieniem. Ożenił się z Wandą Brajbisz, miał syna Stefana, później lekarza neurologa, i córki, Jadwigę i Karolinę.

W latach 1931–1932 rozpoczął budowę willi przy ulicy Modrzewiowej w Podkowie Wschodniej. Założono kort tenisowy, w części użytkowej inspekty, a wokół zasadzono mnóstwo kwiatów i krzewów. Profesor przyjeżdżał tu latem z rodziną, a podczas ich nieobecności domu pilnował Stanisław Radko, który zajmował z żoną pomieszczenia w suterenie. Od początku wojny Leśniowscy mieszkali wyłącznie w Warszawie, podkowiańską siedzibę wynajmowali znajomym. Ogród i kort przekształcono w ogródek warzywny. Ukrywała się tu żydowska rodzina. Antoni Leśniowski zmarł 9 kwietnia 1940 r. w Warszawie, pochowany został na Starych Powązkach. W 1942 r. willę w Podkowie zajęło niemieckie wojsko, wprowadził się też jakiś generał, który zginął podczas napadu na dom, zapewne żołnierzy AK. Po wybuchu powstania znaleźli tu schronienie liczni wygnańcy z Warszawy.

Po wojnie mieścił się w willi ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy Instytutu Hodowli Buraka Cukrowego, a później Instytut Hodowli Roślin.

Oprac. MW, na podstawie: Ewa Skrzypczak-Fakhoury, Ostatnie lata Świętego Ducha, „Medica Tribune” 2009, nr 4; Krzysztof Bielecki, Antoni Leśniowski i jego wkład w chorobę Crohna, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2011, nr 6; Małgorzata Wittels, Trzeci album z Podkową, TPMOPL, Podkowa Leśna 2015.